Σημείωμα του Μεταφραστή
Αυτό το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε στην Αμερική το 1960 και έκτοτε έχει κυκλοφορήσει σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του πλανήτη σε αντίτυπα ο αριθμός των οποίων εκφράζεται σε επταψήφια νούμερα. Ο συγγραφέας του και ιδρυτής, το 1921, του επαναστατικού σχολείου Summerhill, ο Alexander Sutherland Neill, άλλαξε τα δεδομένα του παραδοσιακού σχολείου και της παιδαγωγικής επιστήμης, κατάργησε τον από καθέδρας μονόλογο και την αυθεντία του δασκάλου και εμπιστεύθηκε το θεσμό του σχολείου στα ίδια τα παιδιά, τα οποία ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση και απόδειξαν ότι η αντιαυταρχική εκπαίδευση σε συνθήκες αυτοδιαχείρισης του σχολείου δεν παράγει μόνο εξαιρετικούς επιστήμονες και σωστούς επαγγελματίες αλλά και ευτυχισμένους ανθρώπους. Απέδειξαν ότι η εκπαίδευση ανθρώπων στις τρυφερές ηλικίες για να είναι σωστή οφείλει να μην είναι απολογητική σκοταδιστικών μύθων και εξουσιαστικών ιδεολογιών, αλλά να είναι ανθρωπιστική και για να είναι τέτοια πρέπει να εμφορείται από τις αρχές και τις αξίες ενός θετικού, ανθρωποκεντρικού οικουμενικού ουμανισμού, που πασχίζει να οδηγήσει την ανθρωπότητα έξω και πέρα από συστήματα που στηρίζονται στην οικονομική και κοινωνική ανισότητα, στον ρατσισμό, στον θρησκευτικό φανατισμό, στον εξουσιαστικό φόβο, στην βία, στην πείνα, στον φασισμό και στον πόλεμο.
Βέβαια η φιλοσοφία της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης και η επιτυχημένη εφαρμογή της με το αυτοδιαχειριζόμενο σχολείο Σάμμερχιλ δέχτηκαν σφοδρή κριτική τόσο από ιδεολογικούς εκπροσώπους του νεοφιλελεύθερου κεφαλαιοκρατικού συντηρητισμού όσο και από εκπροσώπους του σοβιετικού κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού με τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Πράγμα που εκφράζεται από το γεγονός ότι, πέρα από την φιλελευθεροποίηση των μεθόδων διδασκαλίας σε όλον τον δυτικό κόσμο, οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι το μέλλον τους βρίσκεται πέρα από την καπιταλιστική παρακμή και μορφοποιείται σταδιακά μέσα από τους αγώνες τους για την οικονομική αυτοδιαχείριση και την κοινωνική αυτοδιεύθυνση.
Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε τον Δεκέμβρη του 1972 από τις εκδόσεις Μπουκουμάνη, με τον τίτλο της γερμανικής έκδοσης, Θεωρία και Πράξη της αντιαυταρχικής εκπαίδευσης, γνώρισε αλλεπάλληλες εκδόσεις και γαλούχησε γενιές δασκάλων και γονιών, πράγμα που συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην αντιμετώπιση του μαθητή ως υποκείμενο και όχι ως αντικείμενο μάθησης και αναβάθμισε το ρόλο του δασκάλου και των γονιών από αυταρχικές ex officio αυθεντίες σε γόνιμους και δημιουργικούς συντελεστές στη διαδικασία μάθησης και αγωγής.
Σε τέσσερα χρόνια από σήμερα, το 2021, το αυτοδιαχειριζόμενο σχολείο του Summerhill κλείνει εκατό χρόνια γόνιμης παρουσίας, που από σχολείο για δύσκολα παιδιά εξελίχθηκε σε παιδαγωγική Σχολή με παγκόσμια αναγνώριση, διδάσκοντας ότι η αυτοδιαχείριση που είναι εφικτή και ευεργετική για τα παιδιά ενός σχολείου, θα μπορούσε να είναι το ίδιο εφικτή και ευεργετική και για τους γονείς τους, για την εργαζόμενη ανθρωπότητα. Με αυτήν την έννοια αυτό το βιβλίο υπερβαίνει τα όρια του χρήσιμου εργαλείου για δασκάλους και γονείς, γιατί έμμεσα αλλά με σαφήνεια απαντά στο κρίσιμο ερώτημα αναφορικά με τον τρόπο εξόδου των επιμέρους κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά από την καπιταλιστική βαρβαρότητα με το οικονομικοκοινωνικό σύστημα της αυτοδιαχείρισης και της Άμεσης Δημοκρατίας.
Η επανέκδοση αυτού του βιβλίου, από τις εκδόσεις ΚΟΥΚΚΙΔΑ, δεν έρχεται να καλύψει μόνο το κενό που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια από την εξάντληση των αντιτύπων της τελευταίας έκδοσής του, αλλά και γιατί πιστεύουμε ότι τέτοια πνευματικά έργα πρέπει να είναι παντού και πάντα παρόντα, προσιτά και προσβάσιμα στον καθένα που ανησυχεί και νοιάζεται για το μέλλον, δηλαδή για τα παιδιά μας και για τα παιδιά των παιδιών, των παιδιών…, των παιδιών τους.
Κώστας Λάμπος
